Nexhmije Pagarusha

Na ishte një herë, në fshatin Mališevo, i vendosur mes kodrave të asaj që tani quhet Kosovë, lindi një vajzë e vogël. Emri i saj ishte Nexhmije, dhe që nga fillimi, zëri i saj mbante diçka magjike.

Kur ishte ende shumë e vogël, këndonte rreth shtëpisë. Zëri i saj fluturonte nëpër ajër si një zog këngëtar në pranverë. Fqinjët ndalonin dhe dëgjonin. Edhe era dukej sikur ngadalësohej, vetëm për ta dëgjuar më mirë. Edhe prindërit e saj e vunë re këtë. E dinin që ajo kishte marrë një dhuratë.

Nexhmija e donte muzikën më shumë se çdo gjë tjetër. Donte të mësonte, të rritej dhe të lejonte zërin e saj të tregonte histori që fjalët vetëm nuk mund t’i shpreheshin. Kështu, kur u rrit, shkoi të studionte muzikë në Beograd. Ajo u trajnu në operë, duke mësuar si të arrinte notat e larta me forcë dhe ato të buta me ndjenjë. Por edhe në qytetin e madh, larg shtëpisë, ajo nuk e harroi kurrë se kush ishte dhe nga vinte.

Ajo u kthye në Kosovë me zërin më të fortë se kurrë dhe me zemrën plot dashuri për popullin e saj. Filloi të performonte këngë popullore shqiptare, duke i përzier me muzikën klasike dhe stilin e saj unik. Askush nuk kishte dëgjuar kurrë diçka të tillë më parë. Ajo vishte fustane tradicionale me krenari. Në skenë këndonte për dashurinë, mallin, guximin dhe bukurinë e kulturës shqiptare.

Zëri i saj u bë i njohur në të gjithë Jugosllavinë, dhe më vonë në Evropë dhe më gjerë. Njerëzit e quanin “Rronja e Kosovës,” sepse kur këndonte, dukej sikur nata prekej nga diçka hyjnore. Ajo performonte në koncerte anembanë botës: nga Sarajeva në Paris, nga Shkupi në Cyrih, dhe këndonte në shumë gjuhë, por gjithmonë kthehej tek rrënjët e saj.

Nexhmija nuk këndonte vetëm këngë. Ajo tregonte histori. Ajo bashkonte njerëzit. Në kohët e heshtjes, zëri i saj ishte ngushëllues. Në kohët e festës, ai ishte gëzim. Dhe në kohët e dhimbjes, i kujtonte njerëzve se kush ishin. Ajo bënte që njerëzit të ndiheshin krenarë që ishin shqiptarë. Krenarë që ishin kosovarë.

Por historia e Nexhmijes nuk ishte gjithmonë e lehtë. Ajo ishte një grua në një botë ku shpesh burrat mbanin mikrofonin. Ajo përballoi kritika, presion dhe momente dyshimi. Por kurrë nuk lejoi që bota të heshtte shpirtin e saj. Ajo qëndroi krenare, me dinjitet dhe forcë. Njëherë tha: “Zëri është një dhuratë, por nuk është asgjë pa shpirtin që qëndron prapa tij.” Dhe shpirti i saj ishte i pastër, i thellë dhe i paepur me krenari.

Edhe pasi u largua nga skena, njerëzit mbajtën mend këngët e saj. Gjenerata vajzash u rritën duke dëgjuar zërin e saj, duke kërcyer me muzikën e saj dhe duke mësuar tekstet e saj me zemër.

Ajo ndërroi jetë në vitin 2020, por muzika e saj vazhdon të jetojë. Kur ecni sot në rrugët e Kosovës, ndonjëherë do të dëgjoni zërin e saj në radio, duke u përsëritur nga një dritare, ose të ndarë në një mbledhje familjare. Dhe kur dëgjoni me kujdes, mund të ndjeni diçka që lëviz në zemrën tuaj, të njëjtën krenari dhe bukuri që Nexhmija mbante gjatë gjithë jetës.

Ajo i tregoi botës se një vajzë nga një fshat i vogël mund të bëhet një simbol i një populli. Se tradita mund të jetë e fuqishme. Se arti mund të jetë një formë rezistence. Se muzika mund të shërojë.

Nga Neve Clements